forked from OpenGreekAndLatin/csel-dev
-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 0
/
CSEL02.xml
executable file
·13015 lines (9445 loc) · 593 KB
/
CSEL02.xml
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
889
890
891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934
935
936
937
938
939
940
941
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
957
958
959
960
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980
981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
1000
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<?xml-model href="http://www.stoa.org/epidoc/schema/latest/tei-epidoc.rng" schematypens="http://relaxng.org/ns/structure/1.0"?>
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title>Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum (CSEL)</title>
<sponsor>University of Leipzig</sponsor>
<funder>European Social Fund Saxony</funder>
<principal>Gregory Crane</principal>
<respStmt>
<persName xml:id="Jouve">Jouve</persName>
<resp>OCR-ed, corrected and encoded the text</resp>
</respStmt>
<respStmt>
<persName>Greta Franzini</persName>
<resp>Project Manager (University of Leipzig)</resp>
</respStmt>
<respStmt>
<persName>Simona Stoyanova</persName>
<resp>Project Assistant (University of Leipzig)</resp>
</respStmt>
<respStmt>
<persName>Bruce Robertson</persName>
<resp>Technical Advisor (Mount Allison University)</resp>
</respStmt>
<respStmt>
<persName>Uvius Fonticola</persName>
<resp>Technical Advisor (Ludwig Maximilians University Munich)</resp>
</respStmt>
</titleStmt>
<publicationStmt>
<authority>University of Leipzig</authority>
<idno type="filename">CSEL2.xml</idno>
<availability>
<licence target="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/">Available under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License</licence>
</availability>
<date>2014</date>
<publisher>University of Leipzig</publisher>
<pubPlace>Germany</pubPlace>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<listBibl xml:lang="la">
<biblStruct>
<monogr>
<editor>
<persName>
<name xml:lang="la">Carolus Halm</name>
<addName xml:lang="de">Karl Halm</addName>
</persName>
</editor>
<author ref="http://data.perseus.org/catalog/urn:cts:latinLit:stoa0203">Minutius Felix</author>
<author ref="http://data.perseus.org/catalog/urn:cts:latinLit:stoa0123a">Iulius Firmicus Maternus</author>
<title ref="http://data.perseus.org/catalog/urn:cts:latinLit:stoa0203.stoa001">Octavius</title>
<title>Liber de Errore Profanorum Religionum</title>
<imprint>
<publisher>Österreichische Akademie der Wissenschaften (ÖAW)</publisher>
<pubPlace>Wien, Österreich</pubPlace>
<date>1867</date>
</imprint>
<biblScope unit="volume">2</biblScope>
</monogr>
<ref
target="http://archive.org/stream/corpusscriptoru12wissgoog#page/n307/mode/2up"
>Internet Archive</ref>
</biblStruct>
</listBibl>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<encodingDesc>
<p>The following text is encoded in accordance with EpiDoc standards and with the
CTS/CITE Architecture.
</p>
</encodingDesc>
<profileDesc>
<langUsage>
<language ident="la">Latin</language>
</langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text>
<body>
<div type="edition">
<div type="commentary" subtype="preface">
<head>
<title type="main">Praefatio</title>.
</head>
<p>Aurei libelli, qui inscribitur Octau ius, unum <lb/>
exemplum ad aetatem nostram peruenit, quod exstat <lb/>
in codice Parisino n. 1661, Arnobii septem libris aduersus<lb/>
nationes adnexum. inuenitur ille quidem etiam <lb/>
in codice Bruxellensi, sed hunc apographum esse Parisini<lb/>
dudum ab hominibus litteratis intellectum est. <lb/>
editionem autem principem, quae Fausto Sa b aeo <lb/>
Brixiano curante Romae a. 1543 prodiit, ex codice <lb/>
Parisino fluxisse ex ipsis eius lectionibus satis apparet: <lb/>
de qua re quoniam dubitatio subnata est, praeter lectiones <lb/>
Parisini scripturas quoque editionis principis in commentarium<lb/>
criticum recipiendas existimauimus, praesertim<lb/>
cum hae ipsae cum lectionibus siue potius emendationibus<lb/>
Fuluii Vrsini, qui secundam editionem <lb/>
Romanam a. 1583 curauit, saepe confusae sint. codicis <lb/>
autem Parisini lectiones in usum nostrum iterum exscripsit<lb/>
And reas Lau bmann, sodalis quondam <lb/>
seminarii philologici Monacensis, qui tanta diligentia in <lb/>
suo negotio uersatus est, ut de nullo iam loco dubitari <lb/>
<pb n="VI"/>
possit quid in codice unico scriptum inueniatur. tam <lb/>
diligenti cura eo magis opus esse uidebatur, quo corruptior<lb/>
libellus ad nos perlatus est. multi philologi de <lb/>
eo emendando optime meruerunt, ex quibus praeter <lb/>
ceteros nominandi sunt Fuluius <sic n="poss">Vrsinus</sic> Italus, <lb/>
<sic n="poss">Jo</sic>. <sic n="poss">Meursius</sic> <sic n="poss">Francogallus</sic>, <sic n="poss">Jo</sic>. <sic n="poss">Dau</sic> i si us <sic n="poss">Anglus</sic>, <lb/>
Cornelius Valerius <sic n="poss">Vonck</sic> Batauus, <sic n="poss">Jo</sic>. a <sic n="poss">Wower</sic><lb/>
et Christ. <sic n="poss">Aug</sic>. <sic n="poss">Heumann</sic> Germani. sed quamquam<lb/>
multi loci corrupti priorum ingeniis certo correcti<lb/>
sunt, larga tamen emendandi copia et nobis relicta <lb/>
erat et post nostram amicorumque curam posteris relinquetur. <lb/>
quoniam autem a scripturis, quae in nouissimis<lb/>
libelli exemplaribus circumferuntur, persaepe discessimus,<lb/>
haud abs re uisum est de compluribus locis, <lb/>
quorum lectio adhuc incerta aut falsa uidebatur, in <lb/>
hac praefatione paulo accuratius disputare nostrasque <lb/>
rationes breuibus argumentis confirmare. ad quam rem <lb/>
priusquam adgrediamur, amicis <sic n="poss">Dom</sic> <sic n="poss">barto</sic> et <sic n="poss">Vsenero</sic>,<lb/>
in primis autem <sic n="poss">Vahlenio</sic> maximae gratiae <lb/>
publice agendae sunt, quod, quae ipsi in libello <sic n="poss">emendauerant</sic>,<lb/>
ea promptissimis animis mecum communicare<lb/>
uoluerunt. <sic n="poss">Vahlenius</sic> autem ea re nondum contentus<lb/>
cum in <sic n="poss">plagulis</sic> corrigendis labore sociato, <lb/>
tum in uniuersa libelli recensione iudicio suo nos <lb/>
egregie adiuuit.
</p>
<p>Sed ut a loco <sic n="poss">uexatissimo</sic> ordiamur, in corrupta <lb/>
codicis scriptura <sic n="poss">cap</sic>. 5, § 5 <hi rend="italic"><sic n="poss">Ccum</sic> tantum absit ab exploratione<lb/>
diuina humana mediocritas, ut neque quae<lb/>
supra nos caelo suspensa sublata sunt neque quae.. demersa<lb/>
sunt, aut scire sit datum ut scrutare</hi> (i. e. <hi rend="italic">aut <lb/>
scrutari) permissum aut <sic n="poss">stuprari</sic> religiosum</hi> id quod <lb/>
uulgo ex <sic n="poss">Jos</sic>. <sic n="poss">ScaIigeri</sic> coniectura scribitur <hi rend="italic">aut</hi> <lb/>
<pb n="VII"/>
<hi rend="italic">ruspari religiosum,</hi> propterea propagare <sic n="poss">noluiraus</sic>, quod <lb/>
hoc uerbum obsoletum idem quod praecedens <hi rend="italic">scrutari</hi> <lb/>
significat. magis <sic n="poss">arridebat</sic> coniectura a <sic n="poss">Chr</sic>. Ad. <sic n="poss">Klotzio</sic> <lb/>
proposita <hi rend="italic">aut disputare religiosum,</hi> si ullam probabilitatem<lb/>
ex <sic n="poss">ductuum</sic> similitudine haberet: sed rem <lb/>
acu, ni fallimur, tetigit <sic n="poss">Dom</sic> b artus, qui in illo <hi rend="italic"><sic n="poss">stupari</sic></hi><lb/>
nihil aliud quam <hi rend="italic">suspicari</hi> latere sagaciter perspexit. <lb/>
sic aptissime tres gradus cognitionis humanae <lb/>
per descensum a maiore ad minus proponuntur: scientia,<lb/>
<sic n="poss">scrutatio</sic>, coniectura.
</p>
<p>In eiusdem capitis § 7 (p. 8, 1) haec est codicis <lb/>
scriptura: <hi rend="italic">sidera licet ignis accenderit et caelum licet <lb/>
sua materia suspenderit, licet terram fundauerit pondere..,<lb/>
unde haec religio, unde formido</hi>? in his ad <lb/>
uerba <hi rend="italic">licet t. fundauerit pondere</hi> sananda uaria a criticis<lb/>
tentata sunt, sed nihil prolatum, quod magnam <lb/>
haberet probabilitatem. <sic n="poss">Franciscus</sic> <sic n="poss">Oehlerus</sic> locum <lb/>
integrum putabat, ex antecedente colo uerba <hi rend="italic">sua <lb/>
materia</hi> cogitatione repetenda esse statuens. at recte <lb/>
monet Vahlen ius, uocabulum <hi rend="italic">materia quidem</hi> ex <lb/>
altero enuntiato ad alterum facile suppleri posse, non <lb/>
item <hi rend="italic">sua materia,</hi> quod in altero membro caeli materia,<lb/>
in altero terrae intellegenda sit. quae res cum <lb/>
ita se habeat, eo auctore <hi rend="italic">licet terram sua</hi> (sc. materia) <lb/>
<hi rend="italic">fundauerit pondere</hi> scripsimus. Idem uocabulum ex <sic n="poss">optimaRigaltii</sic><lb/>
emendatione restituimus in his uerbis <lb/>
<sic n="poss">cap</sic>. 28, 7: <hi rend="italic">nisi quod uos et totos asinos in stabulis<lb/>
cum uestra uel su a Epona consecratis</hi>. cum in codice <lb/>
scriptum sit <hi rend="italic">cum uestra uel Epona,</hi> facile negotium <lb/>
erat <hi rend="italic">uel</hi> delere, sed difficile intellectu, qui tale uocabulum<lb/>
nulla causa cogente addi potuerit. nec placet <lb/>
commentum a <sic n="poss">Boissonadio</sic> in <sic n="poss">Anecdot</sic>. <sic n="poss">Graec</sic>. uol. V <lb/>
<pb n="VIII"/>
p. 6 propositum: <hi rend="italic">cum uestra <sic n="poss">Hippona</sic> uel Epona;</hi> nam <lb/>
<sic n="poss">Rigaltium</sic> uerum uidisse docet locus consimilis Tertulliani<lb/>
in <sic n="poss">Apolog</sic>. c. 16: <hi rend="italic">uos tamen non negabitis et <lb/>
iumenta omnia et totos cantherios cum sua Epona coli <lb/>
a uobis</hi>. necessario autem supplemento accepto iam <lb/>
haec est sententia in Minucii loco: nisi quod uos et <lb/>
totos asinos in stabulis cum uestra (i. e. dea quam colere<lb/>
uos non pudet) uel sua Epona (i. e. siue illa potius<lb/>
dea, quae ad asinorum stabula pertinet) consecratis.
</p>
<lb/>
<p><sic n="poss">Cap</sic>. 6, 1 haec leguntur in codice: <hi rend="italic">Cum igitur aut <lb/>
fortuna certa aut incerta natura sit, quanto uenerabilius <lb/>
ac melius antistites ueritatis maiorum excipere disciplinam,<lb/>
religiones traditas colere</hi> <sic n="poss">etc</sic>. in his uerbis <sic n="poss">Dombartus</sic><lb/>
uetus uitium sanauit, qui primus intellexit <lb/>
fortunam non potuisse certam nominari. hoc enim <lb/>
epitheton cum omnino alienum est a fortuna instabili, <lb/>
tum contrarium uerbis proxime antecedentibus (p. 9,5): <lb/>
<hi rend="italic">adeo aut incerta nobis ueritas occultatur et premitur, <lb/>
aut, quod magis credendum est, uariis et lubricis casibus<lb/>
soluta legibus fortuna dominatur</hi>. quae autem <lb/>
appellatio conuenit solutae legibus fortunae? <hi rend="italic">caecae,</hi> <lb/>
opinor, ut optime correxit <sic n="poss">Dombartus</sic>. in uerbis autem <lb/>
quae statim sequuntur notandum est lectionem <hi rend="italic">antistites<lb/>
ueritatis,</hi> quamuis eam sensu carere manifestum <lb/>
sit, in nouissimis Octauii exemplis adhuc circumferri, <lb/>
cuius loco iam <sic n="poss">Joannes</sic> a <sic n="poss">Wower</sic> bene correxit <lb/>
<hi rend="italic">antistitem ueritatis</hi>. sententia est: quanto melius est <lb/>
maiorum disciplinam excipere quasi principem et obsidem<lb/>
ueritatis. — Paulo post c. 6, 1 uulgo legitur: <lb/>
<hi rend="italic">Inde adeo per uniuersa imperia.. uidemus singulos sacrorum<lb/>
ritus gentiles habere et deos colere municipes,</hi> <lb/>
<pb n="IX"/>
<hi rend="italic">ut Eleusinios Cererem, Phrygas Matrem, Epidaurios <lb/>
Aesculapium, Chaldaeos <sic n="poss">Belurn</sic>, Astarten Syros, Dianam<lb/>
Tauricos, Gallos Mercurium, uniuersa Romanos,<lb/>
</hi> ubi interpretantur <hi rend="italic">uniuersa</hi> sc. <hi rend="italic">sacra,</hi> <sic n="poss">substantiuo</sic> <lb/>
ex uerbis illis longe diiunctis <hi rend="italic">sacrorum ritus</hi> repetito. <lb/>
cum tamen <hi rend="italic">membrum deos colere municipes</hi> proxime <lb/>
antecedat, potius exspectares: <hi rend="italic">uniuersorum</hi> sc. gentilium<lb/>
deos <hi rend="italic">Romanos colere,</hi> ut est p. 10, 3 <hi rend="italic">uniuersarum <lb/>
gentium sacra suscipiunt</hi>. aptius tamen uisum est <hi rend="italic">numina</hi><lb/>
ante <hi rend="italic">uniuersa</hi> supplere (nisi malis hoc ordine <lb/>
<hi rend="italic">uniuersa numina,</hi> quoniam codex <hi rend="italic">uniuersam</hi> prima <lb/>
manu habet), quod <sic n="poss">uoc</sic>. propter litterarum similitudinem<lb/>
facillime omitti potuit. nec ferendum uidebatur <lb/>
quod deinceps legitur: <hi rend="italic">sic eorum potestas et auctoritas<lb/>
totius orbis ambitus occupauit,</hi> quo in loco, quod rei <lb/>
ueritas suadebat, <hi rend="italic">ambitum</hi> correximus; leue uitium in <lb/>
cod. ortum est ex <sic n="poss">adsimilatione</sic> cum terminatione antecedentium<lb/>
<sic n="poss">substantiuorum</sic> <hi rend="italic">auctoritas totius orbis</hi>.
</p>
<p>In uerbis quae exstant c. 7, 4 <hi rend="italic"><sic n="poss">lut</sic> Parthos signa <lb/>
repetamus, dirarum inprecationes Crassus et meruit et <lb/>
inrisit</hi> minus nos mouit insolentia <sic n="poss">constructionis</sic> in <lb/>
duobus illis <sic n="poss">accusatiuis</sic> (<sic n="poss">cf</sic>. Verg. <sic n="poss">Aen</sic>. VII, 606 <hi rend="italic">Parthosque<lb/>
reposcere signa)</hi> quam temporis praesentis usus, <lb/>
qui intellegere non possimus, quo modo in tali relatione <lb/>
de re tempore Augusti facta Minucius <hi rend="italic">repetamus</hi> scribere <lb/>
potuerit. quare <sic n="poss">emendauimus</sic> <hi rend="italic"><sic n="poss">repeteremus</sic>,</hi> ut est in contraria<lb/>
sententia: <hi rend="italic">ut <sic n="poss">Trasymenus</sic> Romanorum sanguine<lb/>
et maior esset et decolor, spreuit auguria Flaminius</hi>. pariter<lb/>
<sic n="poss">cap</sic>. 30, 3 cum <sic n="poss">Vrsino</sic> scripsimus <hi rend="italic">merito ei.. a parentibus<lb/>
infantes immolabantur, blanditiis et osculo comprimente<lb/>
uagitum, ne flebilis hostia i m <sic n="poss">mol</sic> <sic n="poss">aretur</sic>:</hi> <lb/>
quo quidem in loco Minucium unius litterae adiectione <lb/>
<pb n="X"/>
recte dicentem quam unius detractione <sic n="poss">soloece</sic> loquentem<lb/>
facere maluimus, codex enim non <hi rend="italic">immoletur,</hi> sed <lb/>
<hi rend="italic"><sic n="poss">immolaetur</sic></hi> habet.
</p>
<p><sic n="poss">Cap</sic>. 8, 4 hanc lectionem traditam et uulgatam <hi rend="italic">(templa<lb/>
ut busta despiciunt, deos despuunt, rident sacra, <lb/>
miserentur miseri, si fas est, sacerdotum, honores et <lb/>
purpuras despiciunt ipsi seminudi</hi> etc/ tolerare nequiuimus,<lb/>
sed audacter scripsimus: <hi rend="italic">miserentur miseri ipsi,<lb/>
si fas est, sacerdotum</hi>. nam nisi pronomen <hi rend="italic">ipse</hi> adieceris,<lb/>
sententiam imperfectam uideri quiuis intelleget <lb/>
qui uerba illa in sermonem suum uertere uoluerit. nec <lb/>
aliter ea uersa inuenimus; sic enim fere interpretantur: <lb/>
<hi rend="italic"><sic n="poss">sie</sic> <sic n="poss">beklagen</sic> selbst <sic n="poss">beklagenswerth</sic>, <sic n="poss">wenn</sic> es <sic n="poss">erlaubt</sic> ist, <lb/>
die <sic n="poss">Priester</sic></hi>. ratio autem emendandi in hoc quidem libello<lb/>
non nimium audax uidebitur; nam, ut iam supra <lb/>
aliquot exemplis demonstrauimus, in codice Parisino <lb/>
complura uocabula ad sententiam necessaria ob similitudinem<lb/>
potissimum litterarum <sic n="poss">terminationumue</sic> librarii<lb/>
neglegentia omissa deprehenduntur. sic iam ab <lb/>
aliis, ut minora omittamus, recte hi loci suppleti sunt <lb/>
c. 5, 1 <hi rend="italic">utpote cum.. repudiaris alterum, [alterum) comprobaris;</hi><lb/>
8, 1 <hi rend="italic">hanc religionem tam <sic n="poss">uetuatam</sic>, [tam) utilem,<lb/>
tam salubrem dissoluere</hi> (pariter necessarium uidetur <lb/>
c. 19, 10 sic emendare: <hi rend="italic">Cleanthes enim mentem <sic n="poss">fmodo</sic>], <lb/>
modo animum, modo aethera, plerumque rationem deum <lb/>
disseruit);</hi> c. 23, 6 <hi rend="italic">illic [Vulcanus) louis fulmen cum <lb/>
Aeneae armis in incude fabricatur,</hi> quamquam in hoc <lb/>
loco supplementum iam ab <sic n="poss">Vrsi</sic> no factum nouissimi <lb/>
editores necessarium esse nescio qua caecitate intellegere<lb/>
noluerunt; c. 38, 1 <hi rend="italic">ne quis [nos] existimet aut <lb/>
daemoniis.. cedere aut nostrae religionis pudere,</hi> ubi <lb/>
adiectio pronominis iam propter uerbum <hi rend="italic">pudere</hi> <sic n="poss">pror</sic>- <lb/>
<pb n="XI"/>
sus necessaria uidebatur. similiter ipsi scripsimus <lb/>
<hi rend="italic">c. 31, 8: sic <sic n="poss">n08</sic> denique non notaculo corporis.. dinoscimus,<lb/>
sic <sic n="poss">fnosj</sic> mutuo amore diligimus .. , sic nos<lb/>
fratres uocamus</hi>. eadem est causa loci c. 40, 2 <hi rend="italic">itaque. <lb/>.
et de prouidentia fateor et [de) Deo cedo et de sectae<lb/>
iam nostrae sinceritate consentio,</hi> quem <sic n="poss">Vrsinus</sic> addito<lb/>
<hi rend="italic">de</hi> secundo loco optime emendauit hac sententia: <lb/>
quod Deum (unicum) attinet cedo, i. e. ueram esse <lb/>
uestram sententiam ac religionem adgnosco. c. 24, 2 codex<lb/>
<sic n="poss">mance</sic> sic habet: <hi rend="italic">quorum ritus si percenseas, ridenda <lb/>
quam multa etiam miseranda sunt</hi>. hic uulgo ex <sic n="poss">Gelenii</sic><lb/>
emendatione <hi rend="italic">legitur: ridenda quam multa, multa<lb/>
etiam miseranda sunt;</hi> nobis tamen fortius uisum est <lb/>
ipsum illud <hi rend="italic">quam multa</hi> cum <sic n="poss">Heumanno</sic> repetere. <lb/>
<sic n="poss">Cap</sic>. 11, 7 scripturam codicis non integram <hi rend="italic"><sic n="poss">1uellem</sic><lb/>
tamen sciscitari, utrumne curn corporibus et corporibus<lb/>
quibus, ipsisne an innouatis resurgatur></hi> Dauisius sic <lb/>
suppleuit ut scriberet: <hi rend="italic">utrumne sine corpore an cum<lb/>
corporibus</hi> <sic n="poss">etc</sic>. nobis tamen praestare uisum est locum <lb/>
ita redintegrare: <hi rend="italic">utrumne cum corporibus an sine cor- <lb/>
. poribus, et corporibus quibus,</hi> quia sic lacunae origo <lb/>
facilius intellegitur. nec integer est, ut iam alii uiderunt,<lb/>
locus qui paulo post (§ 8) legitur <hi rend="italic">C quis unus <lb/>
ullus ab inferis uel Protesilai sorte remeauit, horarum <lb/>
saltem permisso commeatu\</hi> quia <hi rend="italic">horarum</hi> per se ipsum <lb/>
id significare non potest, quod sententia requirit <hi rend="italic">(horarum<lb/>
aliquot commeatu</hi>. Verba quae codex c. 18, 8 <lb/>
habet <hi rend="italic">(hic</hi> (deus) <hi rend="italic">non uideri potest, uisu clarior est, <lb/>
nec conprendi potest nec aestimari, sensibus maior <sic n="poss">esi</sic></hi> <lb/>
ex Cypriani libro de idolorum uanitate c. 5, 5, qui <lb/>
Minucii locum ad uerbum exscripsit <hi rend="italic">(hic nec uideri<lb/>
potest, uisu clarior est, nec comprehendi, tactu purior</hi> <lb/>
<pb n="XII"/>
<hi rend="italic">est, nec aestimari, sensu maior est)</hi> supplenda esse dudum<lb/>
<sic n="poss">Canteruset</sic> <sic n="poss">Vrsinus</sic> perspexerunt, quamquam <lb/>
<sic n="poss">recentissimi</sic> editores locupleti Cypriani testimonio noti <lb/>
magis quam sano <sic n="poss">criticorum</sic> iudicio fidem habebant: <lb/>
illud tamen dubitandum uidetur, rectene locus sic <sic n="poss">suppletus</sic><lb/>
sit: <hi rend="italic">nec conprendi potest, tactu purior est,</hi> cum <lb/>
orationis concinnitas hoc potius flagitare uideatur, ut <lb/>
uerbum <hi rend="italic">potest,</hi> quo caret Cyprianus, adiectione necessaria<lb/>
recepta deleatur, siue illud ex <hi rend="italic">purior est</hi> utcumque<lb/>
deprauatum siue ex mera interpolatione adiectum <lb/>
est. — In eiusdem capitis § 4 aegre credas Minucium <lb/>
scripsisse: <hi rend="italic">ita in hac mundi domo cum caelum terramque<lb/>
perspicias prouidentiam, ordinem, legem , crede <lb/>
esse uniuersitatis dominum</hi> <sic n="poss">etc</sic>. nam nec placent accusatiui<lb/>
<hi rend="italic">prouidentiam ordinem legem</hi> ad plane diuersos <lb/>
<hi rend="italic">caelum terramque</hi> adiecti, nec locutio ipsa <hi rend="italic">cum caelum<lb/>
terramque perspicias,</hi> quoniam uerbum perspiciendi <lb/>
tale est, quod de re sub sensus cadente non usurpatur. <lb/>
nimium tamen temerarium uidetur uerba <hi rend="italic">caelum terramque</hi><lb/>
cum <sic n="poss">Lindnero</sic> ut <sic n="poss">glossema</sic> <sic n="poss">exterrninare</sic>, <lb/>
quamquam illud quidem recte intellexit uerbum <hi rend="italic">perspicias</hi><lb/>
ad solos <sic n="poss">accusatiuos</sic> <hi rend="italic">prouidentiam ordinem legem</hi> <lb/>
pertinere, uerisimilius est, id quod <sic n="poss">Vahlenio</sic> in mentem<lb/>
uenit, participium <hi rend="italic">lustrans</hi> uel <hi rend="italic">perlustrans</hi> post <lb/>
<hi rend="italic">terramque</hi> <sic n="poss">intercidisse</sic>, quare lacunae signum posuimus; <lb/>
<sic n="poss">cf</sic>. c. 17, 4 <hi rend="italic">cum oculos in caelum sustuleris et quae <lb/>
sunt infra circaque lustraueris</hi>. Non minus probabile <lb/>
uidetur, quod idem monuit, c. 13, 3 in illis uerbis <lb/>
<hi rend="italic"><sic n="poss">fhoc</sic> fonte defluxit Arcesilae et multo post Carneadis et <lb/>
Academicorum plurimorum in summis quaestionibus tuta <lb/>
dubitatio</hi> nomen <hi rend="italic">Pyrronis</hi> desiderari, ut ex responso <lb/>
Octauii p. 54, 16, quo loco haec ipsa uerba <sic n="poss">respiciun</sic>- <lb/>
<pb n="XIII"/>
tur, satis certo apparet. Eodem auctore item in loco <lb/>
aperte corrupto c. 34, 4: <hi rend="italic"><sic n="poss">cloquitur</sic> Plato: partes orbis <lb/>
nunc inundare (<sic n="poss">inundarif</sic>) dicit, nunc alternis uicibus <lb/>
ardescere</hi> signum lacunae posuimus, cum probabilius <lb/>
uideatur <hi rend="italic">similiter</hi> uel <hi rend="italic">idem</hi> ante <hi rend="italic">loquitur <sic n="poss">intercidisse</sic></hi> <lb/>
quam locum resecando aut <sic n="poss">transmutando</sic> emendandum<lb/>
esse. Praeclare idem de scriptura loci c. 23, 11 <lb/>
meruit, cum in his uerbis <hi rend="italic"><sic n="poss">cdeus</sic> enim ligneus.. <sic n="poss">siispenditur</sic>,<lb/>
caeditur, dolatur, runcinatur: et deus aereus uel <lb/>
argenteus de immundo uasculo.. <sic n="poss">conjlatur</sic>, tunditur <lb/>
malleis et in incudibus figuratur: et lapideus <sic n="poss">caedttur</sic>, <lb/>
scalpitur et ab impurato homine leuigatur</hi> in tertio quoque<lb/>
membro <hi rend="italic">lapideus deus</hi> scribendum esse uidit; facile<lb/>
enim apparet, quanto opere loci <sic n="poss">sarcasmus</sic> nomine<lb/>
dei ter repetito augeatur. <sic n="poss">Cap</sic>. 30, 4 illud quidem<lb/>
constat Minucium non scripsisse: <hi rend="italic">Romanis</hi> (ritus <lb/>
fuit) <hi rend="italic">Graecum et Graecam, Gallum et Gallam sacrificii <lb/>
uiuentes obruere,</hi> sed quid restituendum sit <lb/>
ualde dubitatur. nobis quidem, cum nulla ex uariis <lb/>
<sic n="poss">emendationibus</sic>, quae propositae sunt, magnam ueritatis<lb/>
speciem prae se ferre uideretur, satius uisum <lb/>
est parua adiectione facta locum sic <hi rend="italic">uulgare: sacrificii<lb/>
loco uiuentes obruere</hi>. <sic n="poss">Cap</sic>. 33, 3 haec est lectio uulgata:<lb/>
<hi rend="italic">nam et ipsi</hi> (Iudaei) <hi rend="italic">deum nostrum, idem enim <lb/>
omnium deus est, quamdiu eum caste, innoxie religioseque<lb/>
coluerunt, quamdiu praeceptis salubribus obtemperauerunt,<lb/>
de paucis innumeri facti</hi> <sic n="poss">etc</sic>. in his uerba <lb/>
<hi rend="italic">nam et ipsi</hi> <sic n="poss">etc</sic>. sana esse aegre credas; haec enim structura<lb/>
<hi rend="italic">(nam et ipsi deum nostrum.. quamdiu eum.. coluerunt</hi><lb/>
impeditissima est et fere intolerabilis; quidni <lb/>
enim Minucius potius plane sic scriberet: <hi rend="italic">nam quamdiu<lb/>
deum nostrum caste coluerunt </hi>? quo accedit quod <lb/>
<pb n="XIV"/>
illud <hi rend="italic">et ipsi</hi> in hac quidem orationis conformatione <lb/>
non habet quo apte referatur. at Minucium sic non <lb/>
scripsisse testis est ipse codex Parisinus, qui non ha- <lb/>
<hi rend="italic">bet 'quamdiu eum',</hi> sed '<hi rend="italic">quamdiu enim eum.. caste <sic n="poss">coluerunl</sic></hi>. <lb/>
hinc efficitur ab his uerbis nouam sententiam <lb/>
ordiri , ad priora autem <hi rend="italic"><sic n="poss">cnam</sic> et ipsi deum nostrum</hi> <lb/>
uerbum, quo enuntiatum absoluatur, desiderari: quod <lb/>
quale fuerit certo diuinari non potest, sed scripsimus <lb/>
<hi rend="italic"><sic n="poss">fnam</sic> et ipsi deum nostrum.. experti <sic n="poss">sunl</sic>,</hi> ut locus <lb/>
saltem commode legi et recte intellegi posset. tali supplemento<lb/>
adhibito iam illud <hi rend="italic">et ipsi</hi> suo loco positum <lb/>
uidetur: et ipsi deum experti sunt, ut omnes qui <lb/>
eum religiose coluerunt nec ab eius disciplina defecerunt. <lb/>
cum autem tot indiciis manifestis comprobatum <lb/>
esse uideatur in compluribus nostri libelli locis unum <lb/>
pluraue uocabula librariorum neglegentia praetermissa <lb/>
esse, iam nemo mirabitur, quod nos quoque ad illos <lb/>
<sic n="poss">infinitiuos</sic>, qui p. 8, 9 <sic n="poss">squ</sic>. (c. 5 § 9) quasi in aere <lb/>
pendentes leguntur, uerbum a quo suspensi sint cum <lb/>
<sic n="poss">Heumanno</sic> desiderare.
</p>
<p><sic n="poss">Cap</sic>. 14, 1 emendationem <sic n="poss">palmarem</sic> 'G. F. S. <sic n="poss">Stieberi</sic><lb/>
<sic n="poss">Onoldini</sic> ex programmate obliuione obruto in <lb/>
lucem <sic n="poss">protraximus</sic>; is enim acutissime intellexit ineptam<lb/>
lectionem PISTORUM ortam esse ex genuina XPISTORUM, <lb/>
i. e. <hi rend="italic"><sic n="poss">christianorum</sic></hi>. hunc libellum, quamquam <lb/>
eius titulus in <sic n="poss">editionibus</sic> <sic n="poss">Bernh</sic>. <sic n="poss">Luebkerti</sic> et <sic n="poss">Eduardi</sic> <lb/>
de <sic n="poss">Muralto</sic> indicatur, nullus eorum, qui Octauium <lb/>
ediderunt, uidetur uidisse, non magis quam J. C. <lb/>
<sic n="poss">Bremeri</sic> epistolam <sic n="poss">criticam</sic> super aliquot Minucii <lb/>
locis (<sic n="poss">Quedlinburgi</sic> 1780. 4°), quam ne nobis quidem, <lb/>
quamquam in uiginti fere bibliothecis publicis quaesiuimus,<lb/>
inuenire contigit.
</p>
<pb n="XV"/>
<p>Non minus obscurus fuerat locus c. 16, 1: <hi rend="italic">nec dissimulabo<lb/>
<sic n="poss">prtncipio</sic> ita Natalis mei errantem, uagam, <lb/>
lubricam nutasse sententiam, ut sit nobis ambigendum, <lb/>
utrum tua eruditio turbata sit an uacillauerit per <lb/>
errorem</hi>. ut par erat, complures critici in illo <hi rend="italic">tua eruditio</hi><lb/>
offensi sunt; nam nec <hi rend="italic">tua</hi> hic locum habet nec <lb/>
<hi rend="italic">eruditio</hi> aptum uidetur subiectum praedicatorum <hi rend="italic">turbata<lb/>
sit</hi> et <hi rend="italic">uacillauerit</hi>. sed quod maius est, ut acute <lb/>
monuit <sic n="poss">Va</sic> <sic n="poss">hlen</sic> ius, contrarium eius quod sequitur <lb/>
<hi rend="italic">an uacillauerit per errorem</hi> desideratur. hac re perspecta<lb/>
non minus sagaciter excogitauit locum sic <lb/>
emendandum esse: <hi rend="italic">utrum uersuti a turbata sit</hi> (<sic n="poss">scil</sic>. <lb/>
eius sententia) <hi rend="italic">an uacillauerit per errorem</hi>. iam apparet <lb/>
cur deinde § 2 Octauius illud inferat: <hi rend="italic">sed in Natali<lb/>
meo uersutiam nolo., non credo: procul est ab eius<lb/>
simplicitate subtilis urbanitas</hi>. quam scripturam in his <lb/>
uerbis codex habet <hi rend="italic"><sic n="poss">cab</sic> eius subtilitate simplicitate s. u.),</hi> in <lb/>
ea lectionem et ueram et corruptam uno loco coniunctam<lb/>
esse iam uetus ille Gelenius recte docuerat;<lb/>
tamen nuper J. <sic n="poss">Kayserus</sic> ex coniectura nescio <lb/>
cuius pessime edidit <hi rend="italic"><sic n="poss">cprocul</sic> est ab eius subtilitate<lb/>
simplici tam subtilis urbanitas:</hi> tam difficile uidetur <lb/>
uel certissima quibusdam persuadere, In eiusdem capitis<lb/>
§ 3 (p. 20, 8), ubi in his <hi rend="italic"><sic n="poss">cut</sic> qui rectam uiam <lb/>
nescit, ubi, ut fit, in plures una diffinditur, quia uiam <lb/>
nescit, haeret anxius nec singulas audet eligere nec uniuersas<lb/>
probare 'aliis</hi> praeeuntibus uerba <hi rend="italic">quia uiam nescit</hi> <lb/>
<sic n="poss">obelo</sic> notauimus, fere <sic n="poss">paenitetV</sic> <sic n="poss">ahlenii</sic> emendationem <lb/>
<hi rend="italic">(quam uiam ineat haeret anxius</hi> non recepisse; nam <lb/>
perspicuum est facile fieri potuisse ut librarius aliquis,<lb/>
cum simile recurreret, ad idem uerbum, quod <lb/>
modo scripserat, aberraret. similis est causa duorum <lb/>
<pb n="XVI"/>
locorum <sic n="poss">Firmici</sic> Materni, c. 12 § 8, ubi codex plane <lb/>
inepte habet: <hi rend="italic">ab Apolline ex Marsyae casibus crudelium<lb/>
tormentorum casibus discat,</hi> nec multo melius<lb/>
c. 3, 3: <hi rend="italic">mortem ipsius</hi> (<sic n="poss">Attidis</sic>) <hi rend="italic">dicunt, quod semina<lb/>
collecta conduntur, uitam rursus, quod iacta <lb/>
semina annuis uicibus reconduntur</hi>.
</p>
<p><sic n="poss">Cap</sic>. 18, 6 in his uerbis <hi rend="italic">(omitto Persas de equorum <lb/>
hinnitu augurantes <sic n="poss">principaluln</sic>, et Thebanorum <sic n="poss">permortuam</sic><lb/>
fabulam transeo'</hi> emendatio <sic n="poss">Meursii</sic> et <sic n="poss">Rigaltii</sic>,<lb/>
quam nos quoque secuti sumus <hi rend="italic"><sic n="poss">cThebanoum</sic> <lb/>
par, mortuam fabulam</hi> ab omnibus fere recepta est, <lb/>
petita illa ex Cypriani libro de <sic n="poss">idol</sic>. <sic n="poss">uanit</sic>. 5, 2, qui <lb/>
antecedentem quoque sententiam fere ad uerbum repetiit. <lb/>
nunc tamen me monet <sic n="poss">Vahlenius</sic>, uetustissimum<lb/>
codicem <sic n="poss">Veronensem</sic> nunc deperditum in loco <lb/>
Cypriani non habere lectionem <hi rend="italic">(Thebanorum germanitas<lb/>
rupta</hi> sed c <hi rend="italic">Thebanorum <sic n="poss">fratmm</sic> german. ruptà,</hi> <lb/>
unde <sic n="poss">Vahlenius</sic> ipse haud <sic n="poss">improbabiliter</sic> coniecit locum<lb/>
Minucii sic potius corrigendum uideri: <hi rend="italic">Thebanorum<lb/>
fratrum intermortuam fabulam. Nec</hi> eam lectionem<lb/>
idem codex Veronensis in <sic n="poss">Cypr</sic>. 1. c. 2, 2 quae <lb/>
in <hi rend="italic"><sic n="poss">editionibus</sic> exstat habet <sic n="poss">4Alexander</sic> Magnus insigni<lb/>
uolumine ad matrem suam scribit,</hi> sed <hi rend="italic"><sic n="poss">cAlexander</sic> magum<lb/>
Macedo</hi> <sic n="poss">etc</sic>.' qua scriptura iam locus Minucii <lb/>
c. 21, 3 (p. 29, 18) <sic n="poss">glossematis</sic> suspicione liberatur <lb/>
et ibi quoque lectio <hi rend="italic">Alexander ille magnus Macedo</hi> <lb/>
reducenda est.
</p>
<p><sic n="poss">Cap</sic>. 19, 9 haec leguntur in codice: <hi rend="italic">Aristoteles uariat<lb/>
et adsignat tamen unam potestatem: nam interim<lb/>
mentem, mundum interim deum dicit, interim mundo<lb/>
deum praeficit. <sic n="poss">Aristoles</sic></hi> [pro <hi rend="italic">Arist <sic n="poss">oteles</sic></hi> an pro <hi rend="italic"><sic n="poss">Heraclidesf</sic>]<lb/>
<sic n="poss">ponticus</sic> uariat alias mundo alias</hi> <lb/>
<pb n="XVII"/>
<hi rend="italic">menti diuinae tribuens principatum. Heraclides <lb/>
<sic n="poss">ponticus</sic> quoque deo diuinam mentem quamuis uarie adscribit. <lb/>
Theophrastus et Zenon et Chrysippus et Cleanthes<lb/>
sunt et ipsi multiformes, sed ad unitatem prouidentiae<lb/>
omnes reuoluuntur</hi>. hunc locum graue uitium <lb/>
traxisse cuiuis intuenti primo aspectu facile apparebit,<lb/>
sed illud comma <hi rend="italic"><sic n="poss">caristoles</sic> <sic n="poss">ponticus</sic> - - tribuens <lb/>
principatum</hi> non, ut plerisque cum <sic n="poss">Heraldo</sic> et <sic n="poss">Meursio</sic> <lb/>
uisum est, uelut <sic n="poss">glossema</sic> expellendum, sed suo loco <lb/>
motum esse nostra demum aetate C. <sic n="poss">Roeren</sic> in <sic n="poss">Minucianis</sic><lb/>
Coloniae a. 1859 editis recte perspexit. hoc <lb/>
apparet ex Ciceronis loco quem Minucius expressit, <lb/>
de deorum nat. I, § 35: <hi rend="italic">Nec uero Theophrasti inco?istantia<lb/>
ferenda est: modo enim menti diuinum tribuit<lb/>
<sic n="poss">prineipatum</sic> 1 modo caelo, tum autem signis sideribusque<lb/>
caelestibus</hi>. disputationem autem Minucii in <lb/>
lectione uulgari non integram esse uel hinc intellegi <lb/>
poterat, quod post illa uerba ' <hi rend="italic">Theophrastus et Zenon <lb/>
et Chrysippus et Cleanthes sunt et ipsi multiformes</hi> <lb/>
trium posteriorum philosophorum sententiae de deo <lb/>
nominatim adferuntur, Theophrasti solius praetermittitur,<lb/>
ut quasi inhonoratus dimissus esse uideatur. <lb/>
illud quoque in uulgata lectione offensionem habet, <lb/>
quod Theophrastus cum Stoicis, de quibus Cicero <lb/>
1. c. inde a § 36 proprie agit, ut eiusdem sectae <lb/>
philosophus uno tenore coniungitur. nec tamen C. <lb/>
<sic n="poss">Roeren</sic> loci emendationem consummasse putandus. <lb/>
est, cum sic eum scribendum esse proposuit: <hi rend="italic">Theophrastus<lb/>
uariat, alias mundo, alias menti diuinae tribuens<lb/>
principatum et Zenon</hi> <sic n="poss">etc</sic>. sed rectius V a <sic n="poss">hI</sic> <sic n="poss">enius</sic> <lb/>
intellexit orationem sic potius continuandam esse: <lb/>
<hi rend="italic">Theophrastus etiam</hi> (pro <hi rend="italic">et) uariat.. tribuens <sic n="poss">principa</sic>-</hi>
<note type="footnote"> n. </note>
<note type="footnote"> b </note> <lb/>
<pb n="XVIII"/>
<hi rend="italic">tum. Zenon et Chrysippus</hi> <sic n="poss">etc</sic>. deprauationem autem <lb/>
loci hinc ortam esse probabile uidetur, quod cum quae <lb/>
de Theophrasto scripta erant, intercidissent, ex margine<lb/>
suppleta et in alienum locum nomine philosophi <lb/>
<hi rend="italic">(<sic n="poss">aristoles</sic> <sic n="poss">ponttcus</sic>)</hi> ex uicinia addito inlata sunt.
</p>
<p>Quod c. 20, 3 in codice scriptum est: <hi rend="italic">ut temere <sic n="poss">crediderirU</sic><lb/>
etiam alia (talia</hi> recte <sic n="poss">Vonckius</sic>) <hi rend="italic"><sic n="poss">monstrux</sic>>sa <lb/>
mira miracula, Scyllam <sic n="poss">rmdtiplicem</sic>, Chimaeram multiformem</hi><lb/>
<sic n="poss">etc</sic>., iam primus editor Sabaeus recte intellexit <lb/>
<hi rend="italic">mira</hi> (ante <hi rend="italic">miracula)</hi> ex mera <sic n="poss">dittographia</sic> ortum esse, <lb/>
cuius simile est uitium <sic n="poss">cap</sic>. 36, 5 in hac codicis lectione:<lb/>
<hi rend="italic">aues sine patrimonio uiuunt et in diem pascua<lb/>
pascuntur,</hi> quo in loco <sic n="poss">Vrsinus</sic> uidit <hi rend="italic"><sic n="poss">iJIud</sic> pascua</hi> non <lb/>
corrigendum sed resecandum esse. eodem uitio laborantem<lb/>
locum <sic n="poss">Firmici</sic> Materni (<sic n="poss">cap</sic>. 28, 11: <hi rend="italic">hinc seueritas<lb/>
poenae, hinc animaduersionis metu metuenda <lb/>
sententia)</hi> ipsi correximus molesto illo <hi rend="italic">metu</hi> sublato.
</p>
<p>Disputatio, quae a Minucio <sic n="poss">cap</sic>. 21-23 instituitur, <lb/>
magna laborat confusione, sed haec non auctori ipsi <lb/>
imputanda, sed inde orta est, quod in codice <sic n="poss">arcbetypo</sic><lb/>
duas <sic n="poss">schedas</sic> inter se <sic n="poss">transpositas</sic> esse apparet. <lb/>
hoc optime perspexit J. G. <sic n="poss">Lindnerus</sic> (<sic n="poss">cf</sic>. eius excursum<lb/>
III, p. 317 <sic n="poss">sq</sic>. <sic n="poss">ed</sic>. 2), sed nemo sanum eius <lb/>
iudicium secutus est praeter <sic n="poss">Russwurmium</sic> in interpretatione<lb/>
<sic n="poss">germanica</sic> Octauii, quae <sic n="poss">Hamburgi</sic> a. 1824 <lb/>
prodiit. Minucius probat illos, qui dii putentur, homines<lb/>
fuisse et post mortem consecratos esse. <hi rend="italic">Lege,</hi> <lb/>
inquit. (p. 29, 9), <hi rend="italic">historicorum scripta uel scripta sapientium:<lb/>
eadem mecum recognosces</hi>. iam primum adfert<lb/>
philosophorum testimonia (p. 29, 18-21), deinde, <lb/>
ut ordo est in cod. Parisino, subito transit ad sacra <lb/>
et mysteria (p. 31, 10 <sic n="poss">squ</sic>.): <hi rend="italic">considera denique [quasi</hi> <lb/>
<pb n="XIX"/>
iam multa antecesserint] <hi rend="italic">saera ipsa et ipsa mysteria,</hi> <lb/>
tum loquitur de forma et habitu deorum, denique <lb/>
(p. 32, 22 <sic n="poss">squ</sic>.) de commentis poetarum, quae pars <lb/>
<sic n="poss">eoncluditur</sic> his uerbis : <hi rend="italic">his atque huiusmodi <sic n="poss">jigmertiis</sic>.. <lb/>
<sic n="poss">corriimpuntur</sic> ingenia puerorum et.. <sic n="poss">adolescumt</sic> et in<lb/>
isdem <sic n="poss">opiniombus</sic> miseri <sic n="poss">lJonsenescunt</sic>, cum sit <sic n="poss">usritas</sic> <lb/>
obuia sed <sic n="poss">requiremtibus</sic></hi> (p. 33, 18 <sic n="poss">aqu</sic>.). iam ex uulgari<lb/>
ordine Minucius sic <sic n="poss">perrexisee</sic> fertur (p. 29, <lb/>
<hi rend="italic">21): Saturnum enim <sic n="poss">prineipem</sic> huius generis et examinis<lb/>
omnes scriptores uetustatis Graeci Romanique <lb/>
hominem prodiderunt</hi>. haec inter e non cohaerere <lb/>
<sic n="poss">euiuis</sic> accuratius intuenti non potest non manifestum <lb/>
esse; nunc enim demum sequitur altera illa pars <lb/>
disputationis <sic n="poss">cap</sic>. 21 inceptae, i. e. testimonia historicorum<lb/>
de diis hominibus. legimus ibi (p. 29, 18): <lb/>
<hi rend="italic">Alexander.. insigni uolumine ad matrem suam scripsit, <lb/>
metu suae potestatis proditum sibi de diis hominibus <lb/>
a sacerdote secretum: illic Vulcanum facit omnium <lb/>
principem et postea louis gentem</hi>. quis non uidet <lb/>
cum his uerbis <sic n="poss">continuanda</sic> esse quae de Saturno <lb/>
(p. 29, 21; ex uulgari ordine c. 22, 9) traduntur: <lb/>
<hi rend="italic"><sic n="poss">Saturrmm</sic> enim principem huius generis et <sic n="poss">exa</sic>. <lb/>
minis omnes scriptores.. prodiderunt</hi>. quodsi haec <lb/>
uerba et quae sequuntur (usque ad p. 31, 7) cum <lb/>
<sic n="poss">Lindnero</sic> <sic n="poss">transposueris</sic>, omnia optime inter se cohaerent<lb/>
recteque procedunt: iam enim deorum humanitas<lb/>
comprobatur primum ex scriptis sapientium <lb/>
et historicorum (p. 29, 9—p. 30, 16) et ex ipsorum, <lb/>
qui dii putantur natiuitate (p. 30, 17 — p. 31, 7), <lb/>
deinde ex mortis indiciis, quae sacris ipsis et <sic n="poss">my</sic>- <lb/>
. <sic n="poss">steriis</sic> prodantur (p. 31, 10 <sic n="poss">squ</sic>.), tum ex formae <lb/>
et habitus dedecore (p. 32, 5 <sic n="poss">squ</sic>.), denique ex
<note type="footnote"> b* </note> <lb/>
<pb n="XX"/>
commentis poetarum, qui deos humana facientes et patientes<lb/>
fingant (p. 32, 22 <sic n="poss">squ</sic>.). nunc demum oratio <lb/>
in codice ad uerum ordinem redit in illis uerbis <lb/>
(p. 33, 22): <hi rend="italic">quis ergo dubitat hominum</hi> [sic correximus<lb/>
eius loco quod cod. habet <hi rend="italic">horum] imagines consecratas<lb/>
uulgus orare et publice colere</hi> <sic n="poss">etc</sic>. a quibus <lb/>
noua pars disputationis, idolorum irrisio, orditur. <lb/>
ut autem prima partium, quas modo enumerauimus, <lb/>
sententia generali concluditur (p. 31, 6 <hi rend="italic">unde manifestum<lb/>
est homines illos fuisse</hi> <sic n="poss">etc</sic>.), sic extrema quoque<lb/>
illis uerbis p. 33, 18: <hi rend="italic">his atque huiusmodi <sic n="poss">jigmentis</sic>.. <lb/>
corrumpuntur ingenia puerorum</hi> <sic n="poss">etc</sic>. sed relinquitur<lb/>
magna difficultas; uerba enim corrupta, <lb/>
quae p. 31, 7 leguntur <hi rend="italic">C et despicis Isidis --- Osiris<lb/>
tumulum</hi> non <sic n="poss">quadrant</sic>, siue uerborum ordinem sequare<lb/>
in codice traditum siue rectius a <sic n="poss">Lindnero</sic> <lb/>
constitutum. putaueram aliquando ante haec uerba <lb/>
nonnulla <sic n="poss">intercidisse</sic>, sed uerius uidetur quod <sic n="poss">Vahlenius</sic><lb/>
de loco ad me rescripsit: <sic n="poss">cCum</sic> manifestum <lb/>
uideatur a uerbis <hi rend="italic">Considera denique sacra</hi> (p. 31, 10) <lb/>
nouam disputationis partem initium capere, ut illis <lb/>
quae antecedunt <hi rend="italic"><sic n="poss">lunde</sic> manifestum est homines illos <lb/>
fuisse</hi> <sic n="poss">etc</sic>; (p. 31, 6) prior concluditur, fere apparet <lb/>
inter hanc prioris conclusionem et exordium sequentis<lb/>
nihil in medio interponi potuisse. quod autem <lb/>
Minucius inde a <sic n="poss">cap</sic>. 21 ex sapientium et historicorum<lb/>
probauerat, deos qui putarentur homines <lb/>
fuisse, idem iam ex mysteriis deorum (non solius <lb/>
Isidis) demonstrat. idem est argumentationis cursus <lb/>
apud <sic n="poss">Lactantium</sic>, cui Minucii libellum ob oculos <lb/>
uersatum esse facile intellegitur, in Diu. Inst. I, <lb/>
c. 17: <hi rend="italic">Clarum est igitur homines fuisse illos, qui dii</hi> <lb/>
<pb n="XXI"/>
<hi rend="italic">putantur, et eorum memoriam post mortem esse consecratam... <lb/>
<sic n="poss">Consideremus</sic>, si placet, aerumnas infelicium<lb/>
deorum. Isis filium perdidit</hi> <sic n="poss">etc</sic>. quodsi tibi persuaseris,<lb/>
uerba illa, quae de Iside apud Minucium <lb/>
leguntur, alienum locum occupasse, haud scio an <lb/>
probabilior ratio uerbi <hi rend="italic">despicis</hi> manifesto corrupti <lb/>
emendandi inueniri possit. mihi quidem illud <sic n="poss">col</sic> on <lb/>
post uerba <hi rend="italic">haec tamen.. Romana sunt</hi> p. 31, 18 collocandum<lb/>
et totus locus sic <sic n="poss">scribendus</sic> esse uidetur: <lb/>
<hi rend="italic">haec tamen, Aegyptia quondam, nunc et sacra Romana <lb/>
sunt, et desipias Isidis ad hirundinem, sistrum et ad<lb/>
sparsis membris inanem tui Serapidis siue Osiris <sic n="poss">tumutum</sic>;</hi><lb/>
quae sic interpretor: <hi rend="italic"><sic n="poss">cDiese</sic> <sic n="poss">einst</sic> <sic n="poss">dgyptischen</sic><lb/>
sacra sind <sic n="poss">jetzt</sic> auch in <sic n="poss">Rom</sic> <sic n="poss">eingehiirgert</sic>, und du <lb/>
<sic n="poss">magst</sic> den <sic n="poss">tollen</sic> <sic n="poss">Unfug</sic> <sic n="poss">treiben</sic> <sic n="poss">bei</sic> der <sic n="poss">Schwalbe</sic>, der<lb/>
<sic n="poss">Klapper</sic> der Isis und <sic n="poss">bei</sic> dem <sic n="poss">leeren</sic> <sic n="poss">Grabe</sic> <sic n="poss">deines</sic> Serapis</hi><lb/>
<sic n="poss">etc</sic>. de uocabulo autem <hi rend="italic">desipere</hi> <sic n="poss">cf</sic>. p. 35, 10 <lb/>
<hi rend="italic">in ista desipere,</hi> et de <sic n="poss">sarcasmo</sic> in illo <hi rend="italic">tui Serapidis</hi> <lb/>
p. 4, 23'.
</p>
<p><sic n="poss">Cap</sic>. 23, 12 haec leguntur in exemplis nouissimis: <lb/>
<hi rend="italic">et deus aereus</hi> (<sic n="poss">Kayserus</sic> <hi rend="italic">aureus) uel argenteus de immundo<lb/>
uasculo, ut saepius factum, Aegyptio regi con- <lb/>
, flatur; tunditur, malleis et incudibus figuratur</hi>. haec <lb/>
ita narrantur, quasi Amasis qui significatur (<sic n="poss">cf</sic>. <sic n="poss">Herodot</sic>. <lb/>
II, 172) operarius fuerit et ipse deum in incude<lb/>
fabricatus sit. sed rectius de loco <sic n="poss">Gatakerus</sic> <lb/>
iudicauit, qui cum uidisset uerba <hi rend="italic">ut saepius factum<lb/>.
Aegyptio regi</hi> inter se cohaerere, eius loco quod est <lb/>
<hi rend="italic">saepius</hi> aut <hi rend="italic">legimus</hi> aut <hi rend="italic">scimus</hi> scribendum esse proposuit. <lb/>
propius tamen ad scripturam traditam accedit<lb/>
coniectura a <sic n="poss">Vonck</sic> i o in <sic n="poss">lectt</sic>. <sic n="poss">Latt</sic>. p. 56 proposita<lb/>
<hi rend="italic">ut accepimus factum A. regi</hi>. hac recepta totus <lb/>
<pb n="XXII"/>
locus uerbis rectius distinctis <sic n="poss">aic</sic> <sic n="poss">scribendus</sic> <sic n="poss">esae</sic> uidebatur:<lb/>
<hi rend="italic">et deus aereus uel argenteus de immundo <sic n="poss">uaculo</sic>,<lb/>
ut accepimus factum Aegyptio regi, conflatur, <lb/>
tunditur malleis et in incudibus <sic n="poss">Jiguratur</sic></hi>. de datiuo <lb/>
autem Graeco <hi rend="italic">factum Aegyptio regi</hi> <sic n="poss">cf</sic>. c. 19, 6 <hi rend="italic"><sic n="poss">Amxagorae</sic>.. <lb/>
dicitur,</hi> c. 23, 4 <hi rend="italic">Iouem narrat Briareo <sic n="poss">libe</sic>. <lb/>
ratum,</hi> c. 25, 6 <hi rend="italic">Romanis inpiatum est</hi>.
</p>
<p><sic n="poss">Cap</sic>. 25, 3 <hi rend="italic">mox</hi> (ciuitas Romana) <hi rend="italic">alienas uirgines.. <lb/>
sine more rapuit, uiolauit, inlusit, et cum earum parentibus,<lb/>
id est cum soceris suis bellum miscuit, propinquum<lb/>
sanguinem ludit. quid <sic n="poss">inreligiosius</sic>, quid audacius,<lb/>
quid ipsa sceleris confidentia <sic n="poss">tutiusf</sic></hi> in his uerbis<lb/>
<hi rend="italic">tutius</hi> tolerare nequiuimus; nam corruptum esse <lb/>
uocabulum ex ipsis <sic n="poss">uersionibus</sic> huius extremi coli <lb/>
facile intellegitur; alius enim sic interpretatur: <hi rend="italic">was <lb/>
<sic n="poss">war</sic> <sic n="poss">schirmender</sic> <sic n="poss">als</sic> <sic n="poss">gwade</sic> der <sic n="poss">Trotz</sic> des <sic n="poss">Frevelsf</sic></hi> alius <lb/>
autem: <hi rend="italic">was ist <sic n="poss">sicherer</sic> <sic n="poss">als</sic> die <sic n="poss">Dreistigkeit</sic> des <sic n="poss">JPrevelsf</sic></hi> <lb/>
illud quidem certum uidetur ablatiuum <hi rend="italic">ipsa sceleris<lb/>
confidentia</hi> non a comparatiuo pendere, sed idem ualere<lb/>
quod <hi rend="italic">propter (per) ipsam scel. confidentiam:</hi> sed <lb/>
incertius quid lateat in illo <hi rend="italic">tutius,</hi> recepimus emendationem<lb/>
<hi rend="italic"><sic n="poss">Dombarti</sic> turpius,</hi> sed haud scio an praeferendum<lb/>
sit <hi rend="italic">taetrius,</hi> quod nobis in mentem uenit. <lb/>
Non minus incerta est loci perdifficilis qui paulo <lb/>
post (§ 7) legitur scriptura: <hi rend="italic">neque enim potuerunt</hi> <lb/>
(Romani) <hi rend="italic">in ipsis bellis deos adiutores habere, aduersus<lb/>
quos arma rapuerunt (rapuerant 1) et quos postulauerant,<lb/>
detriumphatos colere coeperunt</hi>. lectio a nobis<lb/>
recepta, quamquam cam ueram esse praestare <lb/>
nolumus, saltem sententiae accommodata uidebitur: <lb/>
<hi rend="italic">set quos prostrauerant, detriumphatos colere <sic n="poss">coeperunl</sic></hi>. <lb/>
Paulo post § 10 (p. 36, 25) haec est codicis scrip- <lb/>
<pb n="XXIII"/>
tura: <hi rend="italic">nisi forte apud istos maior castitas uirginum <lb/>
aut religio sanctior sacerdotum, cum paene in pluribus<lb/>
uirginibus et quae inconsultius se uiris miscuissent.. <lb/>
sit incestum uindicatum</hi>. hic particulam <hi rend="italic">et</hi> ineptam<lb/>
esse dudum intellectum est, sed ei quod uulgo <lb/>
ex <sic n="poss">Vrsini</sic> coniectura circumfertur <hi rend="italic"><sic n="poss">Cut</sic> quae'</hi> V a <sic n="poss">hlenii</sic><lb/>
emendationem <hi rend="italic"><sic n="poss">Cset</sic> quaè</hi> praeferre non dubita. <lb/>
<sic n="poss">uifnul</sic>. Similis est causa loci c. 37, 9, qui sic <sic n="poss">uul</sic>-
gari solet: <hi rend="italic">rex <sic n="poss">esf</sic> et tam times quam timeris,</hi> neglecta <lb/>
uerissima <sic n="poss">Rigaltii</sic> emendatione <hi rend="italic"><sic n="poss">crez</sic> 681 sed tam<lb/>
times',</hi> quam necessariam esse sententia contraria <lb/>
euincitur: <hi rend="italic">diues est sed fortunae male creditur</hi>. nunc <lb/>
accessit codicis ipsius testimonium, in quo illud <hi rend="italic">es<lb/>
et</hi> secunda manu correctum est, cum prima habeat <lb/>
<hi rend="italic">esset,</hi> id est <hi rend="italic">es set</hi>.
</p>
<p>C. 28, 7. <hi rend="italic">item boum capita et capita ueruecum et <lb/>
immolatis et colitis, de capro etiam et homine mixtos<lb/>
deos et leonum et canum uultus deos dedicatis</hi>. Minucium<lb/>
dicere non potuisse <sic n="poss">ethnicoa</sic> leonum et canum<lb/>
uultus ut deos dedicasse iam <sic n="poss">Gel</sic> e n ius uidit, <lb/>
sed eius loco quod ille correxit <hi rend="italic">uultu</hi> praestare uisum<lb/>
est <hi rend="italic">uultibus</hi> emendare, i. e. deos dedicatis qui <lb/>
leonum aut canum uultus prae se ferunt; <sic n="poss">cf</sic>. <sic n="poss">Tertull</sic>. <lb/>
<sic n="poss">Apol</sic>. c. 16: <hi rend="italic">sed illi debuerant adorare statim <lb/>
biforme numen, quia et canino et leonino capite <sic n="poss">commistos</sic>.. <lb/>
deos receperunt</hi>. Contrarium uitium codex <lb/>
habet p. 23, 2, ubi scriptura <hi rend="italic">sensibus</hi> iam in <sic n="poss">ed</sic>. <lb/>
principe in <hi rend="italic">sensus</hi> correcta est. haesit idem uitium <lb/>
adhuc in exemplis uulgatis c. 27, 1, ubi codicis <lb/>
scriptura '<hi rend="italic">dum <sic n="poss">inspirantur</sic></hi> (sc. daemones) <hi rend="italic">interim ua<lb/>.
tibuš</hi> hanc sententiam habere existimatur: 'dum a <lb/>
daemonibus uates <sic n="poss">inspirantur</sic>, quasi ullum <sic n="poss">exem</sic>- <lb/>
<pb n="XXIV"/>
plum uerbi medii aut deponentis <hi rend="italic">inspirare</hi> adhuc <lb/>
inuentum sit. <sic n="poss">Heumannus</sic> recte, ni fallimur, <hi rend="italic">inspirant</hi><lb/>
correxit, sed dubites utrum cum eo <hi rend="italic">inspirant <lb/>
uatibus</hi> an cum <sic n="poss">Dom</sic> b arto <hi rend="italic">inspirant uates</hi> scribendum<lb/>
sit hoc praetulimus, quoniam Cyprianus 1. <lb/>
c. 4, 3 uerba Minucii sic expressit: <hi rend="italic">hi afflatu suo<lb/>
uatum pectora inspirant</hi>. exempla uerbi <sic n="poss">inspirandi</sic> cum <lb/>
datiuo iuncti admodum rara sunt, sed non adferuntur<lb/>
nisi talia, in quibus <hi rend="italic">inspirare</hi> sensu proprio dictum<lb/>
est, ut in Quintil. <sic n="poss">instt</sic>. <sic n="poss">oratt</sic>. X, 3, 24: <hi rend="italic">inspirantes<lb/>
ramis arborum aurae uolucrumque cantus</hi>.
</p>
<p>C. 33, 1 Octauius demonstrat deum omnia scire <lb/>
omniumque rerum curam agere, in qua disputatione <lb/>
exempla uulgata hoc habent: <hi rend="italic">reges tantum regni sui <lb/>
per officia ministrorum uniuersa nouere: deo indiciis <lb/>
opus non est: non solum in oculis eius, sed et in sinu <lb/>
uiuimus</hi>. in his uerba: <hi rend="italic">'reges.. nouere</hi> non uno <sic n="poss">noinine</sic><lb/>
uitiosa esse apparet; primum enim <hi rend="italic">tantum,</hi> <lb/>
quae est infelix emendatio lectionis deprauatae <hi rend="italic">tamen,</hi><lb/>
sententiae non conuenit; nam non illud quaeritur,<lb/>
<sic n="poss">uniuersumne</sic> regni sui statum solum an singularum<lb/>
quoque partium reges nouerint, sed hoc <lb/>
unum dicendum erat regibus ad regni sui partes <lb/>
noscendas alieno ministerio opus esse. sed ut <hi rend="italic">tantum</hi><lb/>
ulla ratione per sententiam ferri possit, certe a <lb/>
uocabulo <hi rend="italic">uniuersa,</hi> ad quod solum pertineret, tanto <lb/>
interuallo non poterat disiungi. deinde locutio ipsa <lb/>
<hi rend="italic">regni - uniuersa nosse</hi> uix latina est, saltem alias <lb/>
Minucius aptius dicere solet. sed non opus erat in <lb/>
. his uerbis nouam emendandi uiam quaerere, cum <lb/>
iam dudum <sic n="poss">Meursius</sic> quid sententia flagitaret optime<lb/>
perspexisset: <hi rend="italic">reges statum regni sui per officia</hi> <lb/>
<pb n="XXV"/>
<hi rend="italic">ministrorum diuersa nouere</hi> (immo <hi rend="italic">nouerunt,</hi> ut est in <lb/>
cod.). totus locus corruptus est, cum scriptura <hi rend="italic"><sic n="poss">regeSTOTU</sic><lb/>
</hi> leui uitio abisset in <hi rend="italic">regenaiñ</hi>. in iis autem quae <lb/>
sequuntur codicis uestigia propius secuti scripsimus: <lb/>
<hi rend="italic">deo indiciis opus non est: non enim solum in oculis <lb/>
eius sed in sinu uiuimus;</hi> Parisinus enim sic habet: <lb/>
<hi rend="italic">non in solum oculis eius sed in in</hi> (alterum <hi rend="italic">in</hi> erasum <lb/>
est) <hi rend="italic">sinu uiuimus</hi>.
</p>
<p>Initium capitis 34 difficillimum nobis non magis contigit<lb/>
ut <sic n="poss">emendaremus</sic> quam res feliciter prioribus <lb/>
cesserat; sed in uerbis non minus obscuris, quae <lb/>
paulo post sequuntur <hi rend="italic"><sic n="poss">cqu/is</sic> ignorat omnia quae orta<lb/>
sunt occidere, quae facta sunt <sic n="poss">interiref</sic> caelum quoque <lb/>
cum omnibus quae caelo continentur ita ut coepisse desinere<lb/>
fontium d'ldcis aqua maria nutrire in uim ignis <lb/>
abiturum Stoicis <sic n="poss">constam</sic> opinio est'</hi> praesto erat <sic n="poss">acutissimaDombarti</sic><lb/>
<hi rend="italic">coniectura: caelum quoque cum o.quae <lb/>
c. continentur, ita ut coepit, si desierit fontium dulcis <lb/>
aqua maria nutrire, in uim ignis abiturum</hi> (sc. <hi rend="italic">esse) Stoicis <lb/>
constans opinio est:</hi> in qua emendatione si non omnia <lb/>
uerba praestari possunt, multo saltem probabilior uidebitur<lb/>
quam commenta ab aliis adhuc excogitata. <lb/>
ob oculos autem habuit Minucius hunc Ciceronis de <lb/>
deor. nat. locum II, § 118: <hi rend="italic">ex quo euenturum nostri</hi> <lb/>
(Stoici) <hi rend="italic">putant.. ut ad extremum omnis mundus ignesceret,<lb/>
cum umore consumpto neque terra ali posset neque<lb/>
remearet aer, cuius ortus aqua omni exhausta esse <lb/>
non posset</hi>.
</p>
<p><sic n="poss">Cap</sic>. 38, 2 gratia habenda est A. <sic n="poss">Laubmanni</sic> diligentiae,<lb/>
qui primus uidit ineptam lectionem <hi rend="italic"><sic n="poss">cauram</sic> <lb/>
boni <sic n="poss">fioris</sic> naribus ducere, non occipitio capillisue solemus<lb/>
<sic n="poss">hccurire</sic></hi> in codice non esse genuinam, sed
<note type="footnote"> ** </note> <lb/>
<pb n="XXVI"/>
secunda manu inlatam; prima manus leue uitium <hi rend="italic">auram<lb/>
bona</hi> (L e. <hi rend="italic">bona) <sic n="poss">Jioris</sic> habet. Paulo poet</hi> § 4 in codicis<lb/>
scriptura leuiter deprauata <hi rend="italic"><sic n="poss">cquiett</sic> (qui et</hi> cod.), <lb/>
<hi rend="italic">modesti, dei nostri liberalitate securi spem futurae<lb/>
<sic n="poss">feltcitatu</sic> fide praesentis eius maiestatis <sic n="poss">ammamur</sic></hi> non <lb/>
dubitauimus acutam <sic n="poss">VahIenii</sic> <hi rend="italic">emendationem t:spsln. <lb/>.
<sic n="poss">ammamus</sic> <sic n="poss">Dauisianaefm</sic> spem.. animamur</hi> praeferre. <lb/>
quid autem illi <sic n="poss">cogitauerint</sic>, qui locum sic <sic n="poss">eunlgare</sic> <lb/>
non dubitauerunt <hi rend="italic">qui et modesti.. spem futurae felicitatis.. <lb/>
<sic n="poss">ammamur</sic>,</hi> nos nescire ingenue fatemur. et <lb/>
tamen ad sententiam sanandam non opus erat nisi <lb/>
unius litterae adiectione et alterius transmutatione, <lb/>
cuius quidem exemplum simile habetur in eiusdem <lb/>
capitis § 6, ubi codex <hi rend="italic"><sic n="poss">inuidemur</sic></hi> pro <hi rend="italic"><sic n="poss">imiidemus</sic></hi> habet.
</p>
<p><sic n="poss">Peculiare</sic> codicis uitium notandum est in <sic n="poss">cap</sic>. 40,1, <lb/>
ubi nescio quo casu aut librarii neglegentia illa uerba <lb/>
<hi rend="italic"><sic n="poss">4eadem</sic> tranquillitate qua <sic n="poss">uiuimusJ</sic>,</hi> quae iam in <sic n="poss">cap</sic>. 38,4 <lb/>
occurrunt, repetita sunt. in manifesta uitii causa iam <lb/>
<sic n="poss">Vrsinus</sic> ea ex alieno loco expulerat, sed <sic n="poss">Fr</sic>. <sic n="poss">Oehle</sic><lb/>
rus reliquis editoribus, qui fere omnes <sic n="poss">Vrsinum</sic> <lb/>
secuti sunt, sapientior sibi uisus coniectura qua haud <lb/>
scio an nulla ineptior excogitari potuerit <hi rend="italic"><sic n="poss">lea</sic> de <sic n="poss">tranr</sic><lb/>
<sic n="poss">quillitate</sic> quam uidimus</hi> locum sollicitauit sententiamque<lb/>
suam <sic n="poss">Kaysero</sic> probauit.
</p>
<p>Paulo post c. 40, 1 leuissimo codicis uitio tota loci <lb/>
sententia obscurata erat in his uerbis: <hi rend="italic">Caecilius</hi> <sic n="poss">eru</sic>- <lb/>
<hi rend="italic"><sic n="poss">pit</sic>: Ego Octauio meo plurimum quantum, sed et</hi> <sic n="poss">ntihi</sic> <lb/>
<hi rend="italic">gratulor nec expecto sententiam. uicimus et ita t ut <lb/>
improbe <sic n="poss">itsurpo</sic> uictoriam. nam ut ille mei uictor est, <lb/>
ita ego triumphator erroris</hi>. longum est referre quid <lb/>
priores <sic n="poss">excogitauerint</sic>, ut mendum in illo <hi rend="italic"><sic n="poss">sut</sic> improbe</hi> <lb/>
auferrent: non uiderunt <hi rend="italic">ut</hi> ex <hi rend="italic">uel</hi> ortum esse, qua <lb/>
<pb n="XXVII"/>
particula restituta hanc aptissimam nacti sumus sententiam:<lb/>
si uel improbus (i. e. impudens) uidear, mihi <lb/>
quoque uictoriam <sic n="poss">adscribo</sic>. res autem notissima est, <lb/>
<hi rend="italic">uel</hi> duabus litteris cum uirgula per <hi rend="italic">1</hi> ita in codicibus <lb/>
scribi solere, ut saepe uix ab <hi rend="italic">ut</hi> distingui possit. Non <lb/>
ita facile nobis res cessit in eiusdem capitis § 2 in <lb/>
his uerbis: <hi rend="italic">de quibus crastino, quod iam sol occasui<lb/>
<sic n="poss">decliws</sic> est, ut de toto <sic n="poss">congrumtius</sic> promptius requiremus:</hi><lb/>
in quibus illud quidem <sic n="poss">intellexeramus</sic> uerba <lb/>
<hi rend="italic">ut de toto congruentius</hi> sensu carere, sed probabilis <lb/>
emendatio in mentem non uenerat. eam nobis <sic n="poss">Vahlenius</sic><lb/>
suggessit, qui egregie emendauit: <hi rend="italic">ut de toto <lb/>
congruentes promptius requiremus,</hi> ut haec sit sententia:<lb/>
de his, quae ad perfectam institutionem necessaria<lb/>
sunt, crastino facilius et expeditius requiremus,<lb/>
ut qui de toto, h. e. de ueritate religionis <lb/>
<sic n="poss">christianae</sic> inter nos consentiamus. iuuat adscribere, <lb/>
. quemadmodum interpretes in uerbis corruptis utcumque<lb/>
<sic n="poss">intellegendis</sic> se torserint; unus enim ea sic <lb/>
uertit: <hi rend="italic">diese <sic n="poss">sollen</sic>, so <sic n="poss">wie</sic> das <sic n="poss">Ganze</sic></hi> (1), <hi rend="italic"><sic n="poss">fiir</sic> den<lb/>
<sic n="poss">morgenden</sic> <sic n="poss">Tag</sic> der <sic n="poss">Gegenstand</sic> einer <sic n="poss">angemesseneren</sic> (I) <lb/>
und <sic n="poss">geschickteren</sic> (!) <sic n="poss">Untersuchung</sic> <sic n="poss">sein</sic>;</hi> alter autem: <lb/>
<hi rend="italic"><sic n="poss">daruber</sic> <sic n="poss">wollen</sic> <sic n="poss">wir</sic> <sic n="poss">morgen</sic>, so <sic n="poss">wie</sic> uber das <sic n="poss">Ganze</sic> (I), <lb/>
<sic n="poss">ubereinstimmendere</sic> und <sic n="poss">genauere</sic> (!) <sic n="poss">UrUersuchung</sic> <sic n="poss">ansteUen</sic>;</hi><lb/>
nouissimus denique interpres: <hi rend="italic">dies <sic n="poss">moge</sic> <sic n="poss">indess</sic><lb/>
<sic n="poss">jiir</sic> <sic n="poss">morgen</sic> <sic n="poss">aufgespart</sic> <sic n="poss">hleiben</sic>, <sic n="poss">damit</sic> <sic n="poss">wir</sic> es <sic n="poss">seinem</sic><lb/>
<sic n="poss">ganzen</sic> <sic n="poss">Inhalt</sic> <sic n="poss">nach</sic> (I) und <sic n="poss">mit</sic> <sic n="poss">frischen</sic> <sic n="poss">Kraften</sic><lb/>
(I) <sic n="poss">untersuchen</sic> <sic n="poss">lcihmen</sic></hi>. miratus esset utique Minucius,<lb/>
si sic se interpretantes audisset. Denique breuiter<lb/>
monemus, nos in compluribus locis uulgarem <lb/>
<sic n="poss">interpungendi</sic> rationem mutasse, qua re recto cuiusque<lb/>
loci intellectui haud male nobis uidemur <sic n="poss">conau</sic>- <lb/>
<pb n="XXVIII"/>
Iuisse,.sed p. 12, 17 operarum errore comma post <lb/>
<hi rend="italic">seminudi</hi> puncti loco positum est
</p>
<p>Superest ut de altera huius uoluminis parte pauca <lb/>
dicamus. cum enim Minucii libellus nimis exiguo ambitu<lb/>
esse uideretur, quam ut proprio uolumine in nouo <lb/>
corpore scriptorum <sic n="poss">ecclesiasticorum</sic> commode edi posset,<lb/>
<sic n="poss">FirmiciMaterni</sic> librum de errore profanarum<lb/>
religionum subiungendum existimauimus. is primum<lb/>
a <sic n="poss">Flacio</sic> Illyrico a. 1562 ex codice quondam<lb/>
<sic n="poss">Mindensi</sic> editus est, <sic n="poss">excusus</sic> <sic n="poss">Argentinae</sic> apud <lb/>
Paulum <sic n="poss">Machaeropoeum</sic> sumptibus <sic n="poss">Johannis</sic> <sic n="poss">Oporini</sic>. <lb/>
codex ille diu delituerat, donec Conrado <sic n="poss">Bursiano</sic> <lb/>
ante hos decem annos contigit ut librum, qui iam <lb/>
pro <sic n="poss">deperdito</sic> habebatur, in bibliotheca Vaticana inter <lb/>
codices Palatinos iterum inueniret. atque ille quidem <lb/>
tot nouas lectiones ex codice diu desiderato protulit, <lb/>
ut editio, quae eius cura a. 1856 Lipsiae prodiit, <lb/>
pra uera principe libelli habenda sit. sed infelici casu <lb/>
complures codicis Palatini chartae tam male adiectae <lb/>
sunt, ut quid scriptum sit uix ex singulis litteris <lb/>
diuinari possit. etiam peius alii loci se habent, in <lb/>
quibus uetere scriptura prorsus extincta a manu <lb/>
recentiore noua eaque partim aliena <sic n="poss">superinducta</sic> sunt. <lb/>
in aliquot eiusmodi locis, quorum scripturas a se <lb/>
<sic n="poss">dispectas</sic> <sic n="poss">Bursianus</sic> ipse incertas esse indicauerat, <lb/>
me petente Augustus <sic n="poss">Wilmanus</sic> codicem denuo <lb/>
inspexit: ex cuius relationibus cum hoc <sic n="poss">constitisaet</sic>, <lb/>
operae pretium uideri, ut totus codex iterum legeretur,<lb/>
mandatu academiae Vindobonensis <sic n="poss">Aug</sic>. O. <lb/>
<sic n="poss">Fr</sic>. <sic n="poss">Lorenz</sic>, cuius enarratio <sic n="poss">Mostellariae</sic> Plautinae <lb/>
<pb n="XXIX"/>
nuper apud <sic n="poss">Weidmannos</sic> prodiit, eius conferendi negotium<lb/>
suscepit ita coniunctis laboribus effectum est, <lb/>
ut aliquot saltem nouae scripturae, quae fere prorsus<lb/>
<sic n="poss">euanuerant</sic>, in lucem <sic n="poss">protraherentur</sic>, unus autem <lb/>
locus <sic n="poss">obscurissimus</sic> (p. 96, 7 <sic n="poss">sq</sic>.) praeclare <sic n="poss">emendaretur</sic>.
</p>
<lb/>
<p><sic n="poss">Scribebam</sic> <sic n="poss">Monachii</sic> mense Aprili a. 1867.
</p>
<p>Carolus Halm.
</p>
<pb n="1"/>
<pb n="2"/>
<pb n="3"/>
</div>
<div type="textpart" subtype="MSS">
<pb n="-"/>
<p><hi rend="italic">P</hi> = codex Parisinus num. 1661.
</p>
<p><hi rend="italic">r</hi> = <sic n="poss">cditio</sic> princeps Romana a. 1543.
</p>
<pb n="-"/>
</div>
<div type="textpart" subtype="work" n="stoa0203-stoa001">
<ab>
<title type="sub">M. MINVCII FELICIS</title>
</ab>
<ab>
<title type="sub">OCTAVIVS</title>.
</ab>
<div type="textpart" subtype="chapter" n="1">
<div type="textpart" subtype="section" n="1">
<p>Cogitanti mihi et cum animo meo Octaui boni et fidelissimi <lb/>